Sloopkogel dreigt voor Buurland in Utrecht: vinden de bewoners een nieuwe plek?
Het einde lijkt nu echt in zicht voor woongemeenschap Buurland. De ruim 150 woningen in de Staatsliedenbuurt moeten in oktober leeg zijn. De zwembaden, moestuinen, klimmuren, kippen, boomhutten en ruim 280 bewoners moeten dan een andere plek gevonden hebben. Dat zou echter niet het einde van Buurland moeten betekenen. De bewoners doen er alles aan om als gemeenschap te verhuizen naar een nieuwe plek in Utrecht. Politiek, college van B&W en woningcorporaties zijn positief, maar de grootste uitdaging is het vinden van een geschikte locatie. DUIC ging op bezoek bij het verborgen groene paradijs Buurland.
Het is een gezellige chaos achter de bouwblokken van Buurland. De vier rijen appartementen in de Staatsliedenbuurt worden al ruim dertien jaar bewoond door tijdelijke bewoners. Er is in die een tijd een woongemeenschap gegroeid, niet van bovenaf bedacht maar van onderop ontstaan. Tuinen, gereedschap en eten worden gedeeld. In de loop van de jaren zijn er in de binnentuinen groene en creatieve plekken ontstaan waar zwembaden, sauna, moestuinen, pizza-ovens, klimwanden en boomhutten gezamenlijk door bewoners gebouwd zijn.
De huidige bewoners zijn er allemaal komen wonen nadat de ‘oude’ bewoners plaatsmaakten voor de sloop van de panden. Het toenmalige Mitros, tegenwoordig Woonin, had nieuwbouwplannen voor het buurtje maar door verschillende opeenvolgende redenen kwam het er niet van. Zo’n vijftien jaar geleden ging Saskia studeren in Utrecht en kwam ze terecht in een van de appartementen. “Ik kreeg een tijdelijk contract voor zes maanden, en daarna zou de sloop beginnen. Die zes maanden werden echter verlengd en verlengd en nu zijn we jaren verder. In die jaren is er een hechte gemeenschap ontstaan.” Jasper woont nu ongeveer vijf jaar in Buurland, hij vertelt: “Afgelopen december kregen we te horen dat we in oktober 2023 wegmoeten, het lijkt erop dat het op deze plek dan echt definitief is afgelopen.”
Buurland 2.0
Alleen dat zou niet het einde moeten zijn van Buurland. Een groot gedeelte van de bewoners wil namelijk gezamenlijk verder, de woongemeenschap voortzetten op een andere locatie in de stad. Ook vanuit corporatie Woonin is er interesse naar het succesverhaal van Buurland. Want hoe komt het dat dit sloopbuurtje is uitgegroeid tot een hechte gemeenschap van zo’n 200 bewoners die samen te werk gaan, waar goederen gedeeld worden en de saamhorigheid heel groot is?
Volgens bewoners Jasper en Saskia heeft het met meerdere factoren te maken. Zo helpt het dat de galerijen en balkons van de appartementsgebouwen aan de achterkant van de woningen zitten, waar ook de tuinen zijn. De gebouwen aan weerzijden van de binnentuin staan op zo’n afstand van elkaar, dat men nog met elkaar kan praten. “De hele inrichting zorgt er eigenlijk al voor dat de bewoners sowieso met elkaar in contact komen, het is een natuurlijke manier van nabijheid.”
Wat nog belangrijker is: de bewoners hebben de regie in handen. Juist vanwege de tijdelijkheid en de weinig opgelegde woonregels heeft er van alles kunnen ontstaan. De twintigers en dertigers die er wonen mochten én moesten er samen wat van maken. “Dit leidde tot een sterk gevoel van eigenaarschap, gedeelde verantwoordelijk en saamhorigheid. Hierdoor ontstaat ook zelfregulerend vermogen. Iets wat voorheen in arbeiderswijkjes standaard aanwezig was, maar helaas in grote steden te weinig voorkomt tegenwoordig.” Hierdoor is er veel saamhorigheid, maar is het ook ‘leven en laten leven’. Er wordt van alles georganiseerd, mensen kijken naar elkaar om en het delen van spullen is gemeengoed.
Alleen wacht daar nu dan toch echt de sloopkogel. Nadat in december bekend werd dat de bewoners in oktober moeten vertrekken uit Buurland werd er een plan gemaakt; de gemeenschap moet op een andere plek voorgezet worden. Daarbij hebben de initiatiefnemers hun pijlen gericht op een van de tijdelijke woningbouwprojecten in Utrecht. In de gemeente worden steeds meer locaties aangewezen waar voor de duur van maximaal vijftien jaar huizen worden gebouwd – bijvoorbeeld in de vorm van containerwoningen. Dit is een ingreep om versneld de woningnood te verminderen.
Jasper, Saskia en ruim honderd medebewoners zouden graag verhuizen naar een van deze woningbouwlocaties. Daarbij willen ze ook graag plek bieden aan nieuwe bewoners uit de ‘bijzondere doelgroepen’, zoals mensen die uit de maatschappelijke opvang komen of statushouders. “We hebben gemerkt dat onze manier van samenleven erg aanstekelijk werkt voor nieuwe bewoners. We zien voor zowel toekomstige bewoners uit bijzondere doelgroepen als omwonenden grote voordelen wanneer deze ‘vragende huurders’ opgenomen worden in een gemeenschap waarin er op een gemoedelijke manier naar elkaar omgekeken wordt.”
Woningbouw ontwikkelen
“Afgelopen periode hebben we in korte tijd de afgevaardigden van alle politieke partijen langs gehad, een rondleiding gegeven en constructieve gesprekken gevoerd over hoe we ons plan zouden kunnen realiseren. Allen waren benaderbaar, toegankelijk en betrokken. Eind mei is ook de wethouder langs geweest en in de gemeenteraad zijn wij meerdere malen expliciet benoemd als gemeenschap die gekoesterd moet worden. Binnenkort gaan wij met ambtenaren, wethouder en woningcorporatie in gesprek over een specifieke locatie.”
Want die locatie blijft natuurlijk de grootste uitdaging. Grond is schaars in Utrecht. De gemeente zet wel stevig in op tijdelijke woningbouw – zo komen er woningen in Hoograven en liggen er plannen voor tijdelijke huizen in Lunetten en Wetering-Zuid. De bewoners van Buurland willen als woningzoekenden graag proactief meepraten over potentiële locaties voor tijdelijke huizen en bouwplannen. Dit is ook een nieuwe benadering – het is normaal dat omwonenden bij nieuwbouwplannen worden geraadpleegd en bezwaren kunnen indienen, maar het is minder gebruikelijk dat potentiële toekomstige bewoners zich al helemaal aan het begin van het proces melden. De bottom-up-benadering van Buurland wordt zo doorgezet.
Eén ding is wel zeker; die mogelijke nieuwe locatie van Buurland is in oktober nog niet klaar. Jasper en Saskia zijn dus allebei op zoek naar een nieuwe woning, maar ze hopen wel al zicht te hebben op een nieuwe plek voor Buurland. “Het risico is natuurlijk dat de overgangsperiode naar de nieuwe plek lang gaat duren, en daarmee versplintert ook de gemeenschap. We hopen dus snel op duidelijkheid.”